Baskın seçim için ek bütçe talimatı

Yıl sonunda döviz kurları ve enflasyondaki hareketlenme nedeniyle 2022 bütçesi yürürlüğe girmeden çoğu harcama kaleminin yetersiz kalacağı ortaya çıkmıştı.

Dünya gazetesi yazarı Nevzat Saygılıoğlu, "Bir kulis bilgisi: Ek bütçe mi geliyor?..." başlıklı yazısında iktidarın, bürokrasiye ek bütçe hazırlanması talimatı verdiğini belirtti.

Yazıda, kulis bilgisinin dışında ek bütçeyi gerekli kılan iki nedenin açıklamasına da yer verildi. Saygılıoğlu, "Birincisi, Hükümetin baskın seçim yapma kararı olabilir. Zira normalde bu ayın sonu itibariyle Meclis’in tatile girecek olması ve Anayasa gereği de 1 Ekim tarihi itibariyle açılması zorunlu zorunlu olduğundan sonbaharda yapılacak erken seçim için apar topar bir ek bütçe yapılmak isteniyor olabilir" dedi.

Saygılıoğlu'nun yazısı şu şekilde:

"Geçenlerde bir kulis bilgisi geldi kulağıma…

Hükümet, bürokrasiye ek bütçe hazırlanması talimatı vermiş şeklinde bir kulis bilgisiydi.

Ek bütçe yapılması ne anlama geliyordu?... Aslında yıl içerisinde doğal afetler, kuraklık, yangın gibi nedenlere bağlı olağan dışı harcama artışları veya gelir azalışları dolayısıyla zaman zaman ek bütçe yapılır.

Bu şekilde olağan dışı nedenlere bağlı harcama artışı olmadığına göre peki şimdi neden ek bütçe hazırlığı gündeme gelmişti?...

Konuyu, maliye bürokrasisi üzerinden kısaca bir sorgulamaya çalıştık. Bürokrasiye çalışılması yönünde talimat verilmiş. Bu talimat daha çok genel nitelikli olmuş, galiba çok rakamlara dayandırılmamış. Seçim ortamına girildiğinde konunun bu şekilde gizlenmesi normal. Yani davul zurna çalarak bütçe hazırlığı yapılmaz, ortadan ve sessiz talimatlarla yola çıkılır.

Bu kulis bilgisinin dışında ek bütçeyi gerekli kılan iki neden daha aklımıza geldi.

Birincisi, Hükümetin baskın seçim yapma kararı olabilir. Zira normalde bu ayın sonu itibariyle Meclis’in tatile girecek olması ve Anayasa gereği de 1 Ekim tarihi itibariyle açılması zorunlu zorunlu olduğundan sonbaharda yapılacak erken seçim için apar topar bir ek bütçe yapılmak isteniyor olabilir.

İkincisi de yine ekim ayına kadar bütçe ödeneklerinin yetersiz kalması ihtimali nedeniyle zorunlu olarak ek bütçe yapılması yoluna gidilmek istenebilir.

Şöyle bir bakıyoruz, sanki her iki neden de geçerli gibi görünüyor.

Erken ve baskın seçim ihtimali çok yoğun bir şekilde gündemde. Zira ekonominin gidişatı önümüzdeki 1 yılı kaldıracak gibi değil. Mevcut duruma göre önümüzdeki kış koşullarını tamamlamak mümkün değil.

Kaldı ki bir yandan iktidar partisinin seçim startını vermiş olması ve birbiri ardı sıra seçim yatırımlarını gündeme getirmesi, bir yandan da muhalefet partilerinin yeni vaatlerle vatandaşa yönelmesi erken seçimin ihtimalini artırıyor.

Öte yandan bütçe ödeneklerinin yetersizliği de ek bütçeyi zorunlu kılıyor ve öne çekilmesi gereği ortaya çıkıyor.

Bütçe ödeneği ihtiyacı nasıl anlaşılır?... Bunun için yılı bütçe ödeneklerinin o tarihe kadar kullanılmış kısmına bakılarak bu ihtiyaç ortaya konulabilir.

Şimdi gelin bu açıdan bütçe uygulama sonuçlarına bir bakalım.

Malum, bütçenin 5 aylık uygulama dönemi bitti ve 6. ayın içerisindeyiz. Yani bu ayın sonunda bütçeyi yarılamış olacağız. Normal koşullarda bütçe ödeneklerinin aylar itibariyle kullanımının dengeli olduğunu özellikle belli kalemlerde önemli sapmalar olmadığını biliyoruz.

2022 bütçesi ödenekleri 1 trilyon 751 milyar lira. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi rakamlarına göre 2022 yılının ilk 4 ayında yapılan harcamalar ya da kullanılan ödenek tutarı 786 milyar lira.

Yani 2022 yılı bütçe ödeneklerinin yüzde 45’i yılın ilk 4 ayında zaten tüketilmiş. Oysa bu oran geçen yıl yüzde 31 civarında olmuş. Yani geçen yıl bütçe ödenek kullanımı yüzde 82 oranında artmış.

Bazı rutin kalemler itibariyle de bu durum izlenebiliyor.

Örneğin personel ödeneklerinin yüzde 41’den fazlası yılın ilk 4 ayında kullanılmış. Aynı şekilde SGK devlet primi giderlerinin de yüzde 40’ı tüketilmiş. Özellikle de cari transferler kalemindeki ödenek kullanımı yüzde 50’ye yaklaşmış. Bu arada bütçenin kamburu konumundaki 240 milyar lira tutarındaki faiz ödeneklerinin de yüzde 43.3’ü kullanılmış.

Demek ki bütçe ödenekleri beklenenden daha hızlı kullanılmış; dolayısıyla Meclis’in tatil dönemi de dikkate alınarak ek bütçe konusu gündeme gelmiş diyebiliyoruz.

Kaldı ki mevcut ödeneklerin yetmeyeceği zaten biliniyor. Bütçede yer almayan ve yer aldığı halde tutarı yetersiz kalan ödenekler olduğu biliniyor. Örneğin;

- Kur korumalı mevduat hesabının Hazine’ye getireceği yük dikkate alınmış değil,

- Personel ücretlerinde temmuz ayından itibaren yapılacak düzeltme veya iyileştirme de yok,

- Aynı şekilde çiftçiye yapılacak destekleme ödemeleri de yetersiz kalan bir başka kalem.

…

Dolayısıyla kulis bilgilerimiz pek yabana atılır cinsten değil. Bakalım, görelim. "