Un ve makarnaya büyük zam!

Temel gıda maddelerindeki zamlara her gün bir yenisi ekleniyor. Buğday fiyatlarının küresel piyasalarda son 9 yılın rekorunu kırması, yurt içinde kuraklık nedeniyle buğday üretiminin ciddi şekilde azalması ve TL’de görülen tarihi değer kayıpları un, makarna ve ekmek fiyatlarını vurdu.

Ülke genelinde bilinen bir un markasının fabrika satış temsilcisinin sozcu.com.tr’ye aktardığına göre, 2021 Ocak’ta 150 TL olan 50 kilo unun toptan fiyatı kasım ayı itibarıyla 300 lirayı buldu. Bu fiyata döviz kurundaki son rekordan sonra 45-55 TL arasında yeni bir zam daha eklendi. Unun toptan fiyatı yılın ilk 11 ayında yüzde 136 zamlanmış oldu.

Toptan fiyatlarda yaşanan bu hareketliliğin fiyat listelerine gelecek ay yansıması, bu durumun perakende un fiyatlarını da yüzde 48’e kadar artırması bekleniyor.

Buğday piyasasında yaşanan hareketlilikler ve kur krizinin un fiyatlarını etkilemesi, fırıncının ekmekteki zam taleplerini artırmasının yanı sıra makarna fiyatlarının da en az yüzde 15 zamlanmasına yol açacak.

BİR KİLO UN 12.60 TL’YE ÇIKACAK
Konuştuğumuz un sanayicileri, aralık ayından itibaren bir kilo unun yerel marketlerde 9.5 TL, ulusal marketlerde ise 12.60 TL’ye kadar çıkacağını aktardı. Ulusal marketlerde bir kilo un fiyatı, 2021 Kasım itibarıyla 8.5 TL civarında seyrediyor.

Bir un sanayicisi, normal şartlarda buğdaya harmandan sonra aralık ayının sonu ile ocak, şubat aylarında zam geldiği bilgisini vererek şöyle diyor: “Durumun vehameti buradan anlaşılabilir. Daha zam dönemi gelmeden bu kadar fiyat artışı yaşandı. Fiyatların duracağını da sanmıyorum. Önce dolardaki artışı durdurmaları, dolar/TL’nin 10 seviyelerinde dengelenmesi gerek.”

‘TAHMİNDE BULUNMAK KUMAR OYNAMAK GİBİ’
Yıllardır un sanayinin içinde olan, ülke genelinde bilinen bir un markasının fabrika satış temsilcisinin, şu değerlendirmesi dikkat çekti:
“Geçen sene bu dönemlerde en ucuz ekmeklik buğday unu 130-149 TL’ye alınabiliyordu. Şimdi 340-355 TL’ye çıktı. Kimse bu kadar artmasını beklemiyordu. Tahmin, öngörü yapılamayan bir dönemdeyiz. Bir kumar, bir at yarışı gibi bir durumun içindeyiz.”

‘YENİ MÜŞTERİYE MAL YOK, KAOS ORTAMI HAKİM’
Diğer yandan, bazı marketlerde şeker, yağ ve kahveden sonra unun da kotalı satıldığını anımsatan yetkili, “Unun fabrikadan çıkışı da kotalı çünkü” diyor:
“Dört günde bir zam yapar hale geldik. Ürünü satsak, yerine yenisini koymak zor. O yüzden tanıdığımız, bildigimiz müşterilere satış yapıyoruz. Yeni müşteriye mal vermiyoruz. Krizden ziyade kaos ortamı var.”

‘EKMEKTEKİ ZAM GEÇERLİLİĞİNİ YİTİRDİ, 3 TL OLMALI’
İstanbul Ticaret Odası (İTO)12 No'lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Başkanı Hasan Demir ise, un fiyatlarındaki ciddi zamları toptancılarla perakendeciler yansıtırken, ekmek fiyatlarına kendileri karar veremediği için fırıncıların yansıtamadığını, bunun da mağduriyet oluşturduğunu söylüyor.

Ağustos ayında İTO’ya 230 gram ekmeğin 2.5 TL olmasına yönelik zam tekliflerini sunduklarında un fiyatlarının 175 TL olduğunu söyleyen Demir, ekmek zammının İTO’dan geçtiği 11 Kasım’da ise un fiyatlarının 300 liraya dayandığına dikkat çekti.

“Ekmeğe zam gelse de maliyetlerdeki artışın durmaması nedeniyle yeni zamlı tarife de geçerliliğini kaybetti” diyen Demir, şu anki şartlarda ekmeğin en az 3 TL olması gerektiğini dile getirdi.

MAKARNAYA YÜZDE 15 ZAM: BİR PAKETİ 5 TL’Yİ AŞACAK
Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu ise, ana girdisi buğday olan sektörde, döviz kurunda yaşanan son artışların tüketiciye yansımasının yıl başından sonra gerçekleşeceğine dikkat çekerek, bu zammın da en az yüzde 15 olacağına işaret etti.

Normal şartlarda buğday fiyatlarının toplam girdiler içinde yüzde 70’lik bir paya sahip olduğunu, ancak enerjiye ve diğer tüm girdilere gelen zamlarla buğdayın ve diğer girdilerin payının yüzde 50-yüzde 50 olduğunu belirten Külahçıoğlu, 2021 başından bu yana tüm girdi maliyetlerindeki toplam artışın yüzde 100’ü bulduğunu kaydetti.

Üretici maliyetlerindeki artışın tüketiciye bir iki ay gecikmeli yansıdığını ifade eden Külahçıoğlu, “Ortalama stok maliyetlerinden dolayı güncel zamları vatandaşa hemen değil, kademeli yansıtıyoruz. Kurdaki son artışların yansıması da yıl başından sonra olur” dedi.

Külahçıoğlu, “Son bir yılda makarna yüzde 35 zamlanmıştı. Şu an bir paket makarna 4.50 TL. Ancak 2.90 TL’ye de satılan markalar var. Yılbaşından sonra gelecek olan zam da en az yüzde 15 olur” diye konuştu.

Külahçıoğlu ayrıca, Türkiye’de şu anda makarnalık buğday stoklarının yeterli olduğunu, zaman zaman bu alanda ihracatın durdurulması gibi tedbirlere ihtiyaç olmadığına vurgu yaptı.

BUĞDAY REKOLTESİNDE TEHLİKE ÇANLARI
Öte yandan, bu yıl artan tarımsal kuraklığın hububat üretimini vurması, buğday rekoltesini oldukça aşağı çekti.

Bunun yanı sıra, buğday fiyatları iklim olayları ve Rusya’daki arz belirsizliği nedeniyle emtia borsalarında son 9 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştı.

Ulusal Hububat Konseyi’nin sozcu.com.tr’ye verdiği bilgiye göre, uluslararası piyasalarda ham madde fiyatlarının artması, buğday fiyatlarını da kalitesine göre 350 dolara çıkardı. Bunun 400 dolara yükselmesi bekleniyor.

Buğdayda bu yılki hasattan sonra toplam rekolte henüz resmi olarak açıklanmadı. Ancak TÜİK’in 2021 Bitkisel Üretim 2. Tahmini verilerine göre, buğdayda son 14 yılın, arpada ise son 32 yılın en düşük üretimi bekleniyor. Buğday üretimi 17 milyon 650 bin ton olarak tahmin ediliyor. Bu da Türkiye tüketiminin oldukça altında.

Ziraat sektörü temsilcilerine göre ise, buğdayda bu yılın 17.5 milyon ton olması iyimser bir tahmin. Kuraklığın en çok hububat üretimini vurduğuna dikkat çeken TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası’ndan yetkililerin tahminlerine göre, buğday rekoltesi bu yıl 15 milyon tona kadar gerilemiş olabilir.

Ancak, Toprak Mahsulleri Ofisi’nden yapılan açıklamada, Türkiye’nin buğday ikame sorunu ve buna bağlı olarak un arzında bir sorun oluşmadığı vurgulanıyor.