Ayasofya'nın eşsiz çinilerini kim çaldı!

Sözcü gazetesi yazarı Uğur Dündar, Danıştay kararı sonrası ibadete açılan Ayasofya'nın içinde bulunan padişah ve şehzade türbelerindeki eşsiz değerdeki çinilerin çalınması olayını kaleme aldı.

İşte Uğur Dündar'ın o yazısı:

"Ayasofya Camii'nde padişah ve şehzade türbelerinin bulunduğu pek bilinmez.

Oysa bu muhteşem eserin avlusundaki üç türbede padişahlar; ll.Selim, lll. Murad, ve lll. Mehmed'in yanı sıra, çok sayıda şehzade ve sultan yatıyor. Avluda şehzadeler için de ayrı bir türbe mevcut. Türbelerin biraz ilerisinde ise Ayasofya'nın kilise olduğu zamanlarda, yeni doğan bebeklerin vaftizlerinin yapıldığı ‘vaftizhane'de, “Deli” diye ünlenen Sultan Mustafa ve Sultan İbrahim ile bazı hanedan mensuplarının mezarları yer alıyor.

???

Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu II. Selim ve hanımı Nurbanu Sultan'ın yattığı türbe, 1577'de, tarihin en büyük mimarlarından Mimar Sinan tarafından inşa edilmiş. Türbede padişah ve eşi de dahil olmak üzere 42 sanduka bulunuyor.

???

Türbenin daha ilk bakışta göze çarpan özelliklerinden biri, kapı girişinin iki yanına göz alıcı İznik çinilerinden oluşan muhteşem panoların yerleştirilmiş olması.

Ama o eşsiz değerdeki çinilerin bir bölümü, daha sonra çalınmış ve yerlerine sahteleri konulmuş.

Nasıl mı? Hemen anlatayım:

1890'lı yıllar…

O tarihte Osmanlı İmparatorluğu tahtında Padişah II. Abdülhamit oturuyor.

Sarayın özel bir diş hekimi var; Fransız Albert Sorlin Dorigny…

Ayasofya Camii ve türbelerindeki çinilerle seramiklerin yıprandığı tespit edilerek tadilata karar veriliyor. Çinilerin restorasyonuna, Avrupa'da geniş çevreye sahip bulunan sanat tarihi meraklısı Fransız dişçi talip oluyor.

Abdülhamit'in de onayıyla ll. Selim Türbesi'ndeki çiniler özenle söküldükten sonra, ambalajlanıp Fransa'ya götürülüyor.

Ancak Dorigny, çinilerin bir bölümünü onarmak yerine Louvre Müzesi'ne götürüp babasının malıymış gibi fatura karşılığında satıyor. Uyanık dişçi, hırsızlığı anlaşılmasın diye de Fransa-Sevr'deki bir fabrikada üretilen sahtelerini İstanbul'a gönderiyor.Ama İznik çinilerinin sahtesini yapmak ne mümkün!

Nitekim türbedeki yerine konulan ve 60 parça sahte çiniden oluşan pano, zaman içinde sararıp solmaya başlıyor. Sanat tarihiyle ilgisi olmayan ziyaretçilerin bile ilk bakışta fark ettikleri bu durum yetkililerce resmi kayıtlara geçiriliyor. Kültür Bakanlığı uzmanlarının yaptığı soruşturma sırasında yerlerinden sökülünce de arkalarında Sevr'deki seramik fabrikasında üretildiğini belgeleyen yazılar çıkıyor! Bunun üzerine Louvre Müzesi'nde sergilenen kültür mirasımızı geri almak amacıyla girişim başlatılıyor. Ancak 2008 yılında Ayasofya'yı ziyaret eden Louvre Müzesi Müdürü Henry Loyrette “Kesinlikle kaçırma, çalma ve saklama söz konusu değil. Eserlerin restorasyonda çalındığına dair söylentiler var. Ancak bunlar ispatlanamaz, belgelenemez. Ayrıca bizi ilgilendiren, bizim kanuni yollarla satın almış olmamızdır. Bu eserler Fransız dişçiden satın alındı ve konu ile ilgili faturalar arşivimizde bulunmaktadır” diyerek talepleri geri çeviriyor.

???

Kültür Bakanlığı'nın çabaları sonuç vermeyince, 2009-2011 yılları arasında Ayasofya  Müzesi Başkanlığı yapan Prof. Dr. Haluk Dursun, ll. Selim Türbesi'ndeki hırsızlığı teşhir etmek amacıyla, sahte çinili panonun önüne şu yazıyı koyduruyor:

“Osmanlı Devleti döneminde, 1882-1896 yılları arasında Fransız uyruklu Albert Dorigny tarafından yapılan restorasyon çalışmaları sırasında burada bulunan ve 60 karadon oluşan 16. yüzyıl İznik çini pano şaheseri, restorasyonunun yapılması amacıyla Fransa-Paris'e götürülmüş, ancak Sevr'de taklidi yapılarak geri getirilmiş ve aslının yerine monte edilmiştir. Bu tamamen güveni kötüye kullanma ve bir sanat hırsızlığı örneğidir. Şu an önünde bulunduğunuz bu çiniler, asıllarının bir kopyasıdır. Orijinal çinilerimiz,  Paris-Louvre Müzesi'ndeki İslam Eserleri Seksiyonu'nda, ‘Ayasofya Müzesi'nin haziresinde Sultan 2. Selim Türbesi'nin çinileri' bilgisiyle sergilenmektedir. Çinilerimiz hakkında Fransa Devleti Kültür Bakanlığı'na yapılan tüm iade taleplerimize rağmen bugüne kadar maalesef olumlu sonuç alınamamıştır…”

???

Dünyanın sayılı kültür miraslarından, 1.500 yıllık Ayasofya'da anlatılacak çok şey var.

Bugün size, Sultan ll. Abdülhamit döneminde güya Saray'a diş tedavi etmek ya da diş çekmek için gelen bir Fransız hırsızın söküp götürdüğü harikulade çinilerin öyküsünü anlattım…"
 

"Sultan ll. Selim Türbesi'nin kapı kenarlarında bulunan ve 60 çiniden oluşan iki panodan soldakinin sahteliği ilk bakışta bile soluk renginden anlaşılıyor."